Những Kẻ Xuất Chúng dẫn mình đến gần hơn với khía cạnh Xã hội học cũng như Tâm lí Xã hội học mà trước đây còn lờ mờ. Những điều mà để có được từng kết luận chi tiết đều cần chiều dài của lịch sử và hiểu biết sâu rộng cho việc tập hợp các dữ liệu lại. Xem xong vừa vui vừa buồn. Dù tác giả có nhắc tới vai trò của ý chí, nghị lực và đức tính cần cù rèn luyện, rằng kẻ xuất chúng khi được ban tặng cơ hội vẫn phải có "đủ nội lực cũng như năng lực trí não để nắm bắt lấy cơ may ấy"; nhưng theo cách mà Malcolm Gladwell dẫn dắt, thành công không phải là chuyện cá nhân, những kẻ xuất chúng được "thụ hưởng những lợi thế ẩn giấu và cơ may phi thường cũng như những di sản văn hóa cho phép họ học hành, làm việc chăm chỉ và nhìn nhận thế giới bằng cách thức mà kẻ khác không thể." Nếu theo hai yếu tố nền tảng của tác giả thì 'cơ hội' và 'di sản văn hóa', một khi ta càng gặp bất lợi về thời thế, gia cảnh và xã hội, khoảng cách cần đi đến thành công càng đòi hỏi nỗ lực hơn nhiều lần. Vì chính bản thân cũng là một kẻ tự thân loay hoay rất nhiều nên mình càng thấy thấm thía điều đó.

Nói đi cũng phải nói lại, mình cảm nhận tác giả cũng đã rất cố gắng để dung hòa lập luận của ông, không đưa người đọc vào 'ngõ cụt' sau khi khép lại trang sách. Malcolm Gladwell dành hai chương để nói rằng IQ không là tất cả, điều cần đó là cách ta nhìn nhận mọi thứ. Với ví dụ là giữa Robbert Oppenheimer và Chris Langan, cả hai đều có IQ cao nhưng không đồng nghĩa là họ đều có trí thông minh thực tiễn (practical intelligence), biết nắm bắt được bản chất sự việc và tìm cách đạt được thứ mình muốn. Hay có thể lấy câu chuyện về luật sư Joe Flom trứ danh ở phố Wall để nhận định, "ông [Joe Flom] không hề chiến thắng nghịch cảnh. Thay vào đó, thứ ban đầu vốn là nghịch cảnh cuối cùng lại trở thành một cơ may."

Biết nhiều hơn một chút về Xã hội học, mình mới càng nhận ra tầm quan trọng của nó và hiểu tại sao tác giả lại muốn ta cân nhắc về khía cạnh đó nhiều hơn, mong mỏi không có những tài năng bị lãng phí và những người như Chris Langan, "nếu ai đó nhận ra trí thông minh của anh và nếu anh xuất thân từ một gia đình coi trọng giáo dục, họ ắt sẽ giúp anh không thấy chán" và trở thành một thiên tài có thể tận dụng tài năng của mình và tạo ra tầm ảnh hưởng to lớn thay vì mãi đơn phương độc mã và sống ẩn dật.

Sau quyển Quiet thì đây là quyển sách thứ hai trong một thời gian ngắn khiến mình hứng thú trở lại với dòng self-help. Tuy nhiên không biết có phải vì lần này mình đọc bản dịch không mà chẳng thấy phần ghi chú nguồn tham khảo (references) như trong quyển Quiet (bản tiếng Anh) mình xem nữa. Việc giữ lại phần đó giúp người đọc có thêm tư liệu tham khảo và đi sâu hơn, cũng như biết được những gì tác giả đã tổng hợp và liệu thông tin họ có xác thực không. Ngoài ra thì mình nhận ra cả hai quyển sách đều dành được thành công lớn, một phần vì những người này không chỉ tập hợp những gì họ biết mà còn tự thân phỏng vấn để đi tìm hiểu những dẫn chứng họ có được - điều này có thể được rất nhiều tác giả áp dụng rồi, nhưng với riêng mình thì đây vẫn là phát hiện nho nhỏ lí thú.

À còn về bản dịch, có một vài chỗ dùng từ tối nghĩa nhưng thôi về sau đã mượt mà hơn một chút nêu sẽ không lải nhải gì ở đây.

_

my blog