Darwin - Dawkins - vooruit, Harari - Bregman.
Ik ben niet zo van het in één ruk uitlezen van een boek. Maar deze 476 pagina’s las ik in drie dagen, alleen onderbroken door noodzakelijke dingen als werk, slapen en eten.
Wat een genot om te lezen. Erudiet en degelijk onderbouwd beschrijft Bregman volkomen overtuigend dat een totaal ander mensbeeld “realistisch” is dan het mensbeeld dat we vaak realistisch noemen. De mens is in de grond goed. Vrijgevig, behulpzaam, gastvrij, vredelievend - homo puppy, zoals hij ons noemt, is gewoon aardig. En als hij niet aardig is, komt dat omdat hij dénkt het goede te doen, of omdat hij al dan niet expres is beïnvloed door politici, journalisten, leraren, CEO’s en andere mensen die egoïstisch en negatief over ander mensen denken.
De basis voor het menselijk kwaad werd gelegd tijdens de agrarische revolutie. Grondbezit leidde tot koningschap en dus tot machtsverhoudingen en dus tot oorlog. In mijn review van Sapiens van Harari schreef ik dat ik zijn negativiteit over de agrarische revolutie niet goed begreep: deze had namelijk (vind ik nog steeds) óók gezorgd voor voedseloverschot en dus voor het overgrote deel van de menselijke kunst en cultuur. Bregman gelezen hebbende begrijp ik het beter, maar ik vind ook hem te eenzijdig over dat keerpunt in de wereldgeschiedenis. Toch steekt Bregman totaal anders in: hij gebruikt te agrarische revolutie om aan te tonen dat de mens in de grond goed is en door omstandigheden is gecorrumpeerd. Harari ziet de menselijke geschiedenis ná de agrarische revolutie vooral als een grote, neergaande lijn.
De meeste mensen deugen moet door iedereen worden gelezen. De grootste cynici zullen het misschien nog kunnen afwijzen, maar verder zal iedereen door zijn veelheid aan voorbeelden, bewijzen, (eenvoudige) statistiek en vooral al zijn goed vertelde anekdotes wel moeten erkennen dat Bregman gelijk heeft.
Gelukkig kán iedereen het boek lezen. Het taalgebruik is eenvoudig, af en toe op het irritante af. Spelletjes als “wat er toen gebeurde? Het zal je verbazen” zijn clickbait achtig en vervelend. Zijn “ik”-zinnen (“Vanaf dat moment wilde ik er alles van te weten komen.”) eveneens. Goed, kwestie van smaak, maar mij irriteerde het.
Als laatste zeurpuntje nog even dit: Bregman onderwerpt een heleboel klassiek onderzoek (Milgram, Stanford Prison) aan heel nauwkeurige bestudering en concludeert (volkomen terecht) dat er van die onderzoeken en de conclusies die vaak nog steeds nagalmen, geen bal deugt. Maar het onderzoek dat zijn punt ondersteunt, wordt niet door die kritische bril bekeken en gewoon voor waar aangenomen. Die confirmation bias speelt hem regelmatig parten.
Toch geef ik vijf sterren. Op zijn Bregmaniaans: Waarom ik dat doe? Omdat iedereen deze boodschap moet horen en begrijpen: de meeste (eigenlijk alle) mensen deugen.